Sigorta Prim Teşviklerinde Geriye Dönük Yararlanma Şartları – Semih BİTİRMİŞ, Sosyal Güvenlik Denetmeni

Geriye Dönük Sigorta Prim Teşvikleri

Semih BİTİRMİŞ
Sosyal Güvenlik Denetmeni
semihbitirmis@gmail.com

I. GİRİŞ

Bilindiği üzere istihdam artışlarının özendirilmesi ve mevcut ekonomik koşullarda işverenlerin desteklenmesi amacıyla çeşitli tarihlerde yapılan yasal düzenlenmelerle sigorta prim teşvikleri hayata geçirilmiş durumdadır. Bu teşvik uygulamaları sayesinde çalışma hayatında ciddi geri dönüşler sağlanmış; uygulamalarda sağlıklı ve sürdürülebilir ekonomik büyüme hedefleriyle istihdam artışları aynı minvalde yürütülmeye çalışılmıştır. Öyle ki, 2017 yılının başında Milli İstihdam Seferberliği başlatılmış bu seferberlik bir yıllık sürede yaklaşık olarak ilave 1,5 milyonluk istihdam artışı ile sonuçlanmıştır. Bu defa 14/12/2017 tarihinde gerçekleştirilen İstihdam Şurasında ikinci fazı başlatılan Milli İstihdam Seferberliğinde hedef ilave 3 milyon istihdamın sağlanması olarak belirlenmiştir. Buna ilişkin olarak hükümetimiz tarafından verilen Vergi Kanunları İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısında istihdamı artırmaya yönelik yeni istihdam teşviklerinin hayat geçirilmesi amaçlanmıştır.

Ne var ki,  süregiden teşvik uygulamalarından çeşitli sebeplerle yararlanamayan ya da hatalı teşviklerden yararlanan işverenler geriye dönük olarak teşvik uygulamalarından yararlanmak istemekteyse de mevcut yasal düzenlemeler bu konuda ciddi sınırlamalar getirmektedir. Bu durum çalışma hayatında ihtilaflı bir alan yaratmakta ve çoğu kez işverenler ile Sosyal Güvenlik Kurumunu mahkemelerde karşı karşıya getirmektedir. Bu noktada söz konusu tasarıda hali hazırda uygulanan birçok istihdam teşvikinden geriye doğru yararlanmak istenilmesi durumunda ortaya çıkan aksaklıkların ve mağduriyetlerin giderilmesi amacıyla gerekli yasal düzenlemeler yapılmıştır.

II. MEVCUT YASAL DÜZENLEMELERDE TEŞVİKLERDEN GERİYE DOĞRU YARARLANMA DURUMU

Mevcut yasal düzenlemelerde sigorta prim teşviklerinden geriye doğru yararlanma noktasında, 18/03/2015 tarihi önemli bir yer tutmaktadır. Düzenlenen teşvik uygulamalarında ilave istihdam artışı sağlamaksızın ya da uygulanan teşvikin getiriliş amacına aykırı olarak sadece daha kapsamlı ve maddi getirisi yüksek olan teşvik uygulamalarından yararlanmak saikiyle hareket edenlerin önüne geçebilmek adına Sosyal Güvenlik Kurumu 18/3/2015 tarihli Sigorta Prim Teşviklerinden Geriye Yönelik Yararlanma Talepleri Konulu 2015/10 Sayılı Genelgeyi yayımlamıştır.

a. 2015/10 Sayılı Genelgenin Yayımından Önce

Sigorta prim teşviklerinden yararlanmak için temel şartlardan bir tanesi Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi gereken bildirgelerin yasal süresinde verilmesidir. İşverenler şartlarını sağladıkları ve yararlanmak istedikleri teşvikler için kuruma verdikleri aylık prim ve hizmet bildirgelerinde uygun kanun numaralarını seçerek bildirgeleri vermek durumundadırlar. Her teşvik uygulamasının farklı kanun numarasıyla belirlendiği göz önüne alındığında işverenler bir sigortalıyı yararlandıkları teşvikten bildirdikten sonra aynı sigortalıyı başka bir teşvik kapsamında bildirmek istediklerinde ek/iptal aylık prim hizmet belgesi düzenlemek zorundadırlar.

Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığınca 12/10/2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin Aylık Prim ve Hizmet Belgelerinin Sonradan Verilmesi başlıklı 103. Maddesinin dördüncü fıkrasında düzenlenen “Daha önce Kuruma belge türü veya kanun numarası hatalı seçilerek verilmiş olan aylık prim ve hizmet belgelerine ilişkin düzeltme amaçlı olarak yasal süresi dışında verilen aylık prim ve hizmet belgeleri, düzeltme ile fiili hizmet süresi zammı kazandırma hali hariç, belgede kayıtlı sigortalılar ve bu sigortalıların prim ödeme gün sayısı ile prime esas kazanç tutarının aynı olması kaydıyla, ayrıca incelemeye gerek kalmaksızın işleme alınır. Bu nitelikte verilen aylık prim ve hizmet belgelerine idarî para cezası uygulanmaz…” hükme göre kuruma yasal sürede verilen aylık prim hizmet bildirgelerinin sadece kanunun numarası değiştirilmek suretiyle hali hazırda yararlanılan teşvikten farklı bir teşvik uygulamasından yararlanılmasında bir sorun bulunmamaktaydı. Böylece işverenler 18/03/2015 tarihinden önce herhangi bir sigorta prim teşvikinden yararlandıktan sonra geriye dönük olarak başka bir sigorta prim teşvikinden yararlanabilmekteydiler.

b. 2015/10 Sayılı Genelgenin Yayımından Sonra

2015/10 sayılı genelgenin Herhangi Bir Sigorta Primi Teşvikinden Yararlandıktan Sonra, Geriye Yönelik Başka Bir Sigorta Primi Teşvikinden Yararlanma Talepleri Hakkında Yapılacak İşlemler Başlıklı İkinci Bölümünde “sigorta primi teşviklerine ilişkin yasal düzenlemelerde yer alan usul ve esasların belirlenmesine ilişkin hükümler dikkate alınarak ilgili bakanlık ve kuruluşların görüşleri alınmak suretiyle konu yeniden değerlendirilmiş olup, bundan böyle aylık prim ve hizmet belgelerini tercih edilen sigorta primi teşvikine ilişkin kanun numarası seçmek suretiyle düzenleyip teşvikten yararlanıldıktan sonra, sigorta primi teşvikinin değiştirilmesi yönündeki talepler işleme alınmayacaktır.” hükmü getirilmiştir. Bu hükme göre mevcut durumda yararlanılan teşviklerden ek/iptal aylık prim hizmet verilmesi suretiyle vazgeçip geriye dönük olarak başkaca bir teşvikten yararlanma imkânı kalmamıştır.

Yine aynı genelgenin diğer hususlar başlıklı dördüncü bölümünde ise “Bu genelge hükümleri yayımı tarihi itibariyle yürürlüğe girer. Bu genelgenin yayımı tarihinden önce sosyal güvenlik il müdürlüklerine/sosyal güvenlik merkezlerine yapılan teşvik değişiklik talepleri hakkında bu genelge hükümleri uygulanmaz.” Hükmüne istinaden genelgenin yayımlanma tarihi olan 18/03/2015 tarihinden önceki durum aynen korunmuştur.

III. YENİ DÜZENLEME NE GETİRİYOR

Şu sıralar Meclis Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşülen ve büyük olasılıkla yasalaşması beklenen Vergi Kanunları İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısının 64. Maddesiyle 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanuna Ek Madde 17 getirilmek istenmektedir. Bu maddeyle sigorta primlerinden geriye dönük olarak yararlanmada ortaya çıkan belirsizlik ve mağduriyetler yasa düzeyinde çözüme kavuşturulmuş olacaktır.

√ 6 Aylık Süre Sınırlaması

Öyle ki, maddenin ilk fıkrasında bulunan “Bu Kanun veya diğer kanunlarla sağlanan prim teşviki, destek ve indirimlerinden yararlanılabileceği halde yararlanılmadığı ay/dönemlerde gerekli tüm koşulların sağlanmış olması ve yararlanılmayan ayı/dönemi takip eden altı ay içerisinde Kuruma müracaat edilmesi şartlarıyla, başvuru tarihinden geriye yönelik en fazla altı aya ilişkin olmak üzere, yararlanılmamış olan prim teşviki, destek ve indirimlerinden yararlanılabilir veya yararlanılmış olan prim teşviki, destek ve indirimleri başka bir prim teşviki, destek ve indirimi ile değiştirilebilir.” Hükmüne istinaden geriye dönük olarak ne kadar süreyle teşviklerden yararlanılacağı kesin olarak belirlenmiştir. Bu noktada işverenler çeşitli nedenlerle yararlanamadıkları ya da aynı sigortalı için yaralanmış oldukları teşvikten başkaca bir teşvikten yararlanmak istemeleri halinde başvuru yaptıkları tarihten geriye yönelik altı aylık süreyle bu imkândan yararlanacaklardır.

√ Bir Defaya Mahsus Süre Sınırlamasının Kaldırılması

Aynı maddenin ikinci fıkrasında ise bir defaya mahsus olmak üzere kanun yayım tarihini takip eden ay başından başlamak üzere bir ay içerisinde talepte bulunacak olan işverenlerin yaralanmadıkları teşvik uygulamalarından yararlanma talepleri ile yararlandıkları teşvik uygulamalarını değiştirmek isteyenlerin bu taleplerinin süre sınırlaması uygulanmaksızın gerekli şartları sağlamaları halinde kabul edileceği düzenlenmiştir.

Ek madde 17/2 “Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önceki dönemlere ilişkin olmak üzere tüm şartları sağladığı halde bu Kanun veya diğer kanunlarla sağlanan prim teşviki, destek ve indirimlerinden yararlanmamış işverenler ile bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce yararlanılan prim teşviki, destek ve indirimlerin değiştirilmesine yönelik talepte bulunan işverenler tarafından en son bu maddenin yürürlük tarihini takip eden aybaşından itibaren bir ay içinde Kuruma başvurulması halinde, yararlanılmamış olan prim teşviki, destek ve indirimlerinden yararlanılabilir veya yararlanılmış olan prim teşviki, destek ve indirimleri başka bir prim teşvik, destek ve indirimi ile değiştirilebilir.”

Süre sınırlaması olmaksızın teşviklerden yararlanacak işverenlere iade edilecek tutarlar öncelikle işverenlerin Sosyal Güvenlik Kurumuna olan muaccel borçlarından mahsup edilecek, borç mahsubundan sonra kalan miktarlar ise hesaplanacak kanuni faizleri ile birlikte 3 yıl içerisinde işverenlere ödenecektir. Kuruma borcu bulunmayan işverenlere ise yapılacak iadeler 6 aylık taksitler halinde ödenecektir. Daha önce bu konuda Sosyal Güvenlik Kurumuyla davalık olan işverenler için ise görülmekte olan davaları nedeniyle ayrıca bir başvuru şartı aranmayacaktır.

Ek madde 17/3-4; “Bu maddenin ikinci fıkrası kapsamında talepte bulunan işverenlere iade edilecek tutar, maddenin yürürlük tarihinden önce talepte bulunanlar için maddenin yürürlük tarihini takip eden aybaşından, yürürlük tarihinden sonra talepte bulunanlar için ise, talep tarihini takip eden aybaşından itibaren kanuni faiz esas alınmak suretiyle hesaplanarak bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden takvim yılı başından başlayarak üç yıl içinde ödenir. Ödeme, öncelikle bu Kanunun 88 inci maddesinin ondört ve onaltıncı fıkralarına göre muaccel hale gelmiş prim ve her türlü borçlardan, sonrasında ise ilgili kanunlar uyarınca yapılandırma veya taksitlendirme de dâhil olmak üzere müeccel haldeki prim ve her türlü borçlarından mahsup yoluyla gerçekleştirilir. Ancak, üç yıl sonunda ilgili kanunları gereği yapılandırılma veya taksitlendirilme sebebiyle vadesi gelmemiş taksit ödemelerinden peşinen mahsup edilir. Kuruma borcu bulunmayan işverenlere altı ayda bir eşit taksitlerle iade yapılır.

Görülmekte olan davalarda ayrıca bir başvuru şartı aranmaksızın, dava öncesi yapılan idari başvuru tarihinden itibaren işleyecek kanuni faiziyle birlikte hesaplanacak tutar üçüncü fıkra hükümlerine göre mahsup veya iade edilir. Mahkemelerce, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce açılmış davalarda davanın konusuz kalması sebebiyle karar verilmesine yer olmadığına karar verilir. Yargılama giderleri idare üzerinde bırakılır ve vekâlet ücretinin dörtte birine hükmedilir. Ayrıca, ilk derece mahkemelerince verilen kararlar hakkında Sosyal Güvenlik Kurumunca kanun yollarına başvurulmaz ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan kanun yolu başvurularından vazgeçilmiş sayılır.”

IV. SONUÇ

Vergi Kanunları İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısıyla 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanuna eklenmek istenen ek 17. Madde Sosyal Güvenlik Kurumu ile işverenleri sık sık karşıya getiren sigorta primlerinden geriye dönük faydalanma noktasında oluşacak mağduriyetleri giderecektir. Bu sayede hem mevzuat boşluklarından yararlanarak teşvik uygulamalarında amacı dışında faydalanmak isteyenlerin önüne geçilecek hem de çeşitli nedenlerle teşvik uygulamalarından yararlanamamış işverenlerin mağduriyetleri giderilecektir.

Ancak sigorta prim uygulamalarında geriye dönük yaralanma noktasında süre sınırı olmaksızın bu haktan yararlanmak isteyen işverenlerin söz konusu maddenin yayım tarihini takip eden ay başından itibaren bir aylık süreye dikkat etmeleri gerekmektedir. Söz konusu sürenin kısıtlı olması sebebiyle işverenlerin ivedilikle teşvik analizlerini doğru bir şekilde yaptırıp bu haktan yararlanmaları için Sosyal Güvenlik Kurumuna başvuru yapmaları gerekmektedir.

KAYNAKLAR

• Vergi Kanunları İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı
• Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği
• 2015/10 sayılı SGK Genelgesi